"Asal Usul Perkataan Bidayuh"

Asal Usul Perkataan BIDAYUH

Dalam bahasa Bidayuh, ‘Bi’ bermaksud ‘orang’ dan ‘Dayuh’ bermaksud ‘Darat’. Oleh itu, Bidayuh bermaksud ‘Orang Darat’. Bidayuh dikenali sebagai Dayak Darat oleh orang Eropah pada masa dahulu untuk membezakan mereka daripada masyarakat Iban (Dayak Laut). Bagi Dayak Laut, perkataan ‘Laut’ digunakan disebabkan mereka sudah pandai menggunakan perahu walapun tinggal di pedalaman. Tidak seperti orang Bidayuh, mereka tiada kemahiran menggunakan perahu semasa kedatangan orang Eropah.

Bijagoi dan Bisingai di Daerah Bau

Bijagoi dan Bisingai ialah dua kumpulan sub etnik Bidayuh yang berbeza tetapi disatukan kerana tinggal di daerah yang sama iaitu Daerah Bau. Bijagoi berasal dari Gunung Bratak, iaitu tempat asal masyarakat Bidayuh yang bermigrasi dari Sungkung, Kalimantan Barat. Sekitar tahun 1838, Bijagoi berpindah dari Bung Bratak ke Gunung Jagoi disebabkan serangan orang Iban Skrang dari Sri Aman. Bijagoi tinggal di puncak Gunung Jagoi yang berketinggian 1,162 kaki dari aras laut. Oleh sebab itu mereka dikenali sebagai Bijagoi, yang bermaksud “orang-orang Gunung Jagoi”.

Bisingai mendapat nama dari Panglima Ma Ganai @ Rangai, iaitu Panglima (Togung) yang memimpin pengikutnya dari Sungkung ke Gunung Singai. Pada mulanya, mereka menamakan Gunung Singai sebagai ‘Dorod Gonai’. Akan tetapi mereka memanggilnya sebagai ‘Dorod Singai’ sehingga kini.

Terdapat 5 kumpulan Bidayuh Bau
1.Kumpulan Singai
2.Kumpulan Jagoi/ Bratak
3.Kumpulan Serembu (Birois)
4.Kumpulan Gumbang
5. Kumpulan Tringgus

BUKAR-SADONG

Sub-etnik Bidayuh terbesar ialah Bukar Sadong, yang tinggal di Daerah Serian. Bidayuh Bukar dan Sadong merupakan dua kumpulan yang berlainan tetapi tinggal dalam daerah yang sama, iaitu Serian. Bidayuh Bukar mendapat nama dari perkataan ‘kakar’ yang bermaksud ‘kotor dan sungai yang berlumpur’. Bukar juga nama bagi Sungai. Bibukar tinggal berhampiran dengan Batang Samaharan.Pada masa dahulu, nenek moyang mereka bermigrasi dari Sungkung/ Bugau dan seterusnya ke Tembawang Rutoi. Seterusnya, mereka berpindah ke kawasan baru yang berhampiran dengan sungai dan Gunung Sadong. Lama-kelamaan, sungai tersebut kotor disebabkan haiwan liar dari hulu sungai. Dari peristiwa inilah nama ‘bukar’ wujud.

Bidayuh Sadong mendapat nama sempena Batang Sadong dan Gunung Sadong iaitu sungai dan gunung utama di Serian. Mereka tinggal di sepanjang Batang Sadong termasuklah Batang Kayan, Sungai Kedup, Sungai Suhu dan Sungai Robin yang berhampiran dengan Gunung Sadong. Kumpulan Bidayuh Sadong terdiri daripada beberapa kumpulan kecil. Lazimnya, Bidayuh Bukar-Sadong dikenali sebagai Bidayuh Serian kerana mereka tertumpu di DaerahSerian.

Terdapat 15 kumpulan yang membentuk sub-etnik Bukar-Sadong:

1.Kumpulan Bukar
2.Kumpulan Sambat
3.Kumpulan Mentu
4.Kumpulan Sumpas
5.Kumpulan Temong
6.Kumpulan Taup.
7.Kumpulan Engkeroh.
8.Kumpulan Riih
9.Kumpulan Gahat (Semabang)
10. Kumpulan Suntas
11. Kumpulan Kujang
12. Kumpulan Prangkan
13. Kumpulan Sangai
14. Kumpulan Daha
15. Kumpulan Tepoi
**Kumpulan Tepoi bukannya berasal dari Serian, tetapi berasal dari kumpulan Biannah di Padawan.